Дуртай шүлгүүд- Б.Ринчен гуайн шүлгээс

Монсудар хэвлэлийн газраас 2004 онд эрхлэн гаргасан "Бэр цэцэг Гүнж" хэмээх Б.Ринчен гуайн түүвэр зохиолын номыг зорин байж авсан юм.
Энэ номноос хааяа хааяа гаргаж ирээд унших дуртай шүлгүүдээ түүвэрлэн бичмээр санагдлаа. Энэ шүлгүүдээс гадна Б.Ринчен гуайн хэдэн өгүүллэгийг жаахан мартагнаад ирэхээрээ л дахиад уншмаар санагддаг юм. Тэр хэдэн өгүүллэгийн яруу эрхэмсэг хэл найруулга, эрхэм дээд ёс суртахууныг илтгэсэн утга санаа нь зүйрлэвэл миний оюун бодлыг баян тансаг, ариун нандин ордонд түр ч атугай зочлуулах шиг санагддаг.

НАМРЫН ӨВСНИЙ ШИВНЭЭ

Ордос нутгийн элсэн манханд чи минь санаанд орлоо,
Онц хайртай газраар намар орой явсан сэтгэлд ургалаа.
Энхжиний орон мэт дөлгөөн, Ирасекийн сайхан нутаг,
Немцов Боженын эмээгийн* голоор явахад минь
Намрын шар навч чи бидэн дээр эргэлдэн унаж билээ.
Шар навч дарж, хог ургасан балтгар чулуун хүн,
Чаг бас! Божены минь хайртай эмээ энэ гэж үү?
Эмээгээ сэтгэлд мөнхжүүлсэн Божено ч гэсэн
Энэ намрын бүрхэг муухай өдөр, Божена минь,
Эзэн Чингисийн сүмийг гүдгэр дээр босгосон
Элсэн манхан Ордос талд хамхуул өвс бөмбөрч,
Шарчигнан өнхрөхөд, сэтгэлд таатай Ян Хус багшийн
Сэргэлэн нутгаар ноднин явсан минь санаанд орлоо.
Элсэн довд ганданхан шарласан өвс, ордос талд
Энэ намрын бүрхэг муухай өдөр, Божено минь,
Юухан гэж надад шивнэсний нь мэдэв үү, чи минь
Ордос. 1957.9 сар

*- Б.Ринчен гуайн энэ шүлгэнд дурдагдах Немцов Боженын "Эмээ" гэдэг роман найз Дагийсүрэнгийн маань хайртай зохиол юм л даа. Энэ романыг хайртай зохиол нь гэж дуулаад би ч шууд гуйж гэртээ авчран шүүрч аваад уншиж эхэлдэг юм байна. Гэвч миний хувьд бол тийм их онцгой содон санагдах юм алга. Гэхдээ л "Дагийгийн хайртай зохиол гэсэн болохоор нэг л учиртай байж таарна" гэж бодоод бага багаар уншсаар байгаад дуустал нь уншчихсан.
Ямар ч байсан манай тэр найз бүхэл бүтэн нэг романыг дуустал нь уншуулах хэмжээнд л надад нөлөөлдөг байгаа юм даа. хэхэ.

Дараа нь найз маань "Энэ зохиолыг надаас өөр гоё гэдэг хүн байдаггүй юмаа" гэж байсан. хэхэ. "Энэ зохиолд гардаг эмээ их сайн хүн юм шиг санагддаг учраас энэ зохиолд дуртай" гэж байсан. Одоо ч Дагийгаас ном авч уншсаар л байгаа.
Гэхдээ сайхан зохиол шүү.
Харин "Билгүүн номч Ринчен мэхийн ёсолбой" номонд "Эмээ" зохиолыг Ринчен гуай орчуулж байсан гэж бичсэн байсан. Гэтэл тэр "ЭМээ" номыг харахад өөр хүний орчуулгаар гарсан байна лээ. Ренчин гуайн орчуулга үрэгдэж алга болсон юм болов уу. Энийг л сайн ойлгоогүй дээ.


ТЫНЫ СҮМД

Маш өндөр, хуучин хотын цамхаг дээрээс
Манант намрын тэр өдөр, хөх униар буданд
Өлмий дор минь харагдах хотыг хялайн үзвээс
Өндөр цамхгийн орой, эртний богд Витийн сүмийн
Ганжир загалмай нь хөхрөгч мананг нэвтлэн
Гал шар улаан навчит цэцэрлэг, түмэн байшингийн
Харлан хүрэнтсэн дээврийг гүүрийн доогуур
Хар гурвалжин могой мэт шургагч Влтавыг
Үүлэн цаанаас нарны гэрэл нэвтлэн гийж билээ.
Үй түмэн хөлд өрмөл шал нь тас идэгдээд
Байшингийн дээвэр ор хэрмийн мөнх чулуу нь
Барзайтал олон зуун жил насалсны үрчлээтэй
Хуучин, нарийнхан гудамжаар бядан явж үзлээ би
Хувьдаа гагцхүү янаг амрагийн гэмтэй болж
Тэнгэрээс халуун сэтгэл заяасандаа буруутан
Тэр сэтгэлээ Христос загалмайд тамлуулсан шиг
Тэрслүү буруу хийсэн болж загалмайд хадуулан
Тэсгэлгүй гайхан зогсохдоо, тэдний оронд би
Тэгж чадахгүй! гэж тэнхээ мэдэн хашхирахсан.
Эртний бадралт баг бишгүүрийг өрөвдөн хүнгэнэтэл
Эх дагина Марийн гар дээрх хүүгий нь цочтол хашхирахсан
Үгүй, би энэ хүү шиг сэтгэл ариун, нүгэлгүй хүн
Үүндээ сүм босгосон Фарисе нар загалмайд
Үүнийгээ хадаж зуйгарчийн жадаар чичсэн шиг
Хадах сачий байвал намайг хадаад үз!
Янаглахаа л янаглана! гэж хашхирахсан гэж би бодлоо.
Яасан ч цээжинд зүрх цохилоостой, цусныхаа бүлээнд
Янаглахаа л янаглана! гэж хашхирахсан гэж бодлоо.
Праг. Слован буудал. 1956.10.9

ҮДЭШ НЕВСКИЙД

Трамвай тачигнан, машин пижигнэн,
Төмөр харчигнан хангинах чимээтэй,
Бензиний утаа, үнэр дүүрсэн гудамж нь
Хээр тал нутагт минь ийм байдаггүйяа!
Үдшийн бүрийд харланхан сүндэрлэгч
Хад мэт боржин чулуун байшингийн ёроолд
Голын захын хөөс шиг, олны үймэлдэх нь
Хээр тал нутагт минь ийм байдаггүйяа!
Армений дарс, Арарат, Арарат! гэж
Албины гал шиг неоны хөх гал дөрөлзөн
Амьтны царай тэр гэрэлд аягүй муухай нь
Хээр тал нутагт минь ийм байдаггүйяа!
Эмэгтэйчүүдийн үс нь яасан ч шар юм бэ,
Хүний зүрх сугалж сорсон юм шиг
Уруул хумс час улаанаар будсан нь
Хээр тал нутагт минь ийм байдаггүйяа!
Гудамжны аманд киноны хаалган дээр
Хөлтэй олны дундаас хамгийн хайрт хүнээ
Мөч гаруй хүлээж хүүхэн хонгор зогсох нь
Хээр тал нутагт минь ийм л байдаг даа!
Интоор мэт уруулын жавжинд гунил шингээд
Зээрийн нүд шиг, охины торомгор нүд нь
Эрвээхэй шиг өөр зүг ниссэн түүнээ эрэх нь
Хээр тал нутагт минь ийм л байдаг даа!
Гэнэт завьж нь татав татав инээмсэглээд
Алдсан морио айлын адуунд олсон юм шиг
Хонгор нүд нь цолмон шиг гялалзах нь
Хээр тал нутагт минь ийм л байдаг даа!
Ленинград, Европ буудал.
64 тасалгаа. 1947.08.28

ГОРЬКИЙН ГУДАМЖИНД

Яаруу олны гүйдэлд түрэгдэн явтлаа
Яг Горькийн гудамжинд алхаа татлаа.
Бор бааз хувцастай, цонхийсон буурал эмгэн,
Боржин туургыг тохойлдон зогсоод нуруугүй эмгэн
Цонхонд дэлгэсэн түмэн үзэсгэлэнт барааг
Цонхийж ширтэн, юутай түмэн гунигтай вэ?
Хатангир хуурай уруулаа жимийгээд нүд нь
Ханхлах үнэртнийг шилийн цаанаас ширтэж байгаа нь
Өнгөт сайхан ертөнцөд нуруугүй хүн болж төрөөд
Өөрийнхөө биед гомдонхон, цонхны өмнө зогсож
Идэр залуу, үзэсгэлэнт гоогийн эдлэх юмыг
Ингэж, Гашууны* гудамжинд гажуулан ширтэх хөөрхийеэ!
Өрөвдөм тэр эмгэнийг хараад, оройтон төрсөн
Өвгөд бид ч гэсэн, өнгөт сайхан шинэ ертөнцийг
Хожимдонхон үзсэнээ ингэж хааяа гомддог биш үү?
Хотол сайхан түүнийг бид бас бүтээлцсэн юм.
Хойчийн нэгэн цагийн түмэн олон нь биднийгээ
Аятайхан нинжин сэтгэлт үгээр дурсаж,
Алтан дэлхийн улс бүхний хэлээр биднийгээ
Урьдын цагт хүчээ өгч зүтгэсэн юм даг гэж
Уяран дурдах ч болов уу гэж сэтгэлээ заслаа.
Москва. Метрополь буудал.
1947.08.12

* Гашуун гэж Горький гэсний орчуулга

ХОРТОБААЖИЙН АРГАЛ

Хөх Дунай жавхлантай, хөгжилт Будапешт гандирсын
балгас мэт сайхан аа!
Хуайшу модны цэцэг энд, хурц үнэр хавар ханашгүй гоё
гэнэм билээ.
Эвий, агаарын хий нь, тэрэгний бензин элдэв үйлдвэрийн
үмхий утаа ханхлан,
Таатай сайхан цэцэг мод хүртэл, тайзын чимгэлэл мэт тун
чиг үнэргүй нь хачин
"Дунай" буудалд дотор бачимдан дурлам гудамжинд ч
амьсгал бүтээд,
Манай хөдөө нутагтай ав адил, маш нарлаг боловч, агаар,
агаар дутнам!
Хортообаажийн хөдөө талд нь ховор эрдэнэ олсон мэт
баярланхан
Ар монгол нутагтай эгээ адилхан, агь ханхалсан аргал олж
өвөртлөөд,
Үдэш нь Дунай гэдэг их буудалдаа үнсний саванд утаа тавин
асаадаг боллоо
Багын дассан аргалын тэр утаа, бахтай таатай, агийн үнэрт
нь хамар загатнанхан,
Энхэр монгол тал нутгийн минь үнэр нь л энэ тасалгаанд
ханхлах мэт сайхан санагдлаа.
Будапешт.Дунай буудал.
1956.9.23